Haken en ogen

Hakenwisselingen in je muziek schrijven: het is de minst favoriete bezigheid van menig harpist. Maar hoe belangrijk is het om dat goed en secuur te doen!

Het voorkomt heel wat ergernis als je dat volgens een strak plan doet en wel METEEN als je een nieuw stuk voor je kiezen krijgt. Het werkt net als bij de pedalen van de pedaalharpist: je moet iets 'onmuzikaals' doen en niemand mag het merken, laat staan horen.

De bron van veel frustratie is dat er geen systeem is van waaruit iedereen op de zelfde manier handelt. Iedere harpist en/of componist/arrangeur hanteert zijn eigen systeem en dat hoeft niet noodzakelijkerwijs jóuw manier van haken schrijven te zijn.

Het meest betrouwbare systeem? Kijk alleen naar de muziek! 

Daarin vind je altijd het antwoord op de vraag wélke haak er nou gewisseld moet worden en bepaal je zelf het moment waarop je dat doet.

Kies daarna voor een manier van noteren die jou het meest 'beweegt', dus waar jij het snelst en meest adequaat op reageert. Zo is de kans het grootst dat je snel en efficiënt de wisselingen kan implementeren in je spel.

Zelf begin ik standaard altijd met het weg typexen van alle gedrukte hakenwisselingen om met een schone lei zelf te kijken waar er wisselingen staan en op welk moment ik ze het beste kan doen.

Dat is één keer veel werk, maar daarna ben je zeker van je zaak!

Het meest betrouwbare systeem?

Kijk alleen naar de muziek!

Grofweg zijn er twee manieren te bedenken waarop je je hakenwisselingen in de muziek kan vorm geven:

1. Met behulp van snarennummering onder of boven de notenbalk
2. Grafisch: in de muziek en precies op de plek waar je ze wil doen

Bij het hanteren van de snaren/octaven-nummering loop je al gauw tegen wat obstakels aan:

• Waar begin je met tellen? Bovenin de harp of juist onderin?  Altijd bovenin!
• Niet iedere harp heeft hetzelfde aantal snaren. Op de ene harp start je bovenin op een A; op andere harpen op een C of een E. Dat geldt ook voor de bassnaren.
• Snel reageren op 'C24' zal niet eenvoudig zijn....

Dat laatste is de reden waarom we de octaven op de harp hebben ingedeeld, altijd wisselend bij de E. (Reden? Wie het weet mag het zeggen!)

Hier loop je alweer tegen het volgende obstakel aan: de hakenharp heeft minder octaven dan de pedaalharp en toch gaan we altijd uit van de pedaalharp bij het tellen van de octaven en de snaren.

Op de pedaalharp zitten bovenaan een F en een G die we F0 en G0 noemen. Vanaf de E tel je per snaar naar beneden, te beginnen met E1, D2, C3 enz.

Wil je per octaaf tellen?

Dan is die eerste E (snaar E1 dus van de pedaalharp) E 1e octaaf. Daarna benoem je D,C,B enz. allemaal 1e octaaf TOT EN MET F.

Vanaf de volgende E (snaar E8 van de pedaalharp) noem je hem E 2e octaaf en weer door naar beneden TOT EN MET de F 2e octaaf enz.

De meeste hakenharpen beginnen bovenaan op een A.

Welke A is dat?  Dat is de A 1e octaaf ofwel snaar A5.

Begint jouw harp op een C? Dan is dat snaar C3 ofwel C 1e octaaf.

En nog iets:

Iedere componist/arrangeur hanteert vaak ook weer zijn eigen manier omdat hij/zij toevallig een harp heeft die op een C begint of op een A en hij/zij noemt die A dan A1 en de C: C1.

Begint jouw harp niet op een C? Dan klopt de voorgeschreven haak C1 niet met jóuw harp...want jouw 1e C is zijn/haar 2e C.

Of hij/zij doet het wel op de 'juiste' manier en noemt de eerste C op de harp die met een A begint: C2 omdat hij/zij uitgaat van de pedaalharp.

Kijk hieronder naar een voorbeeld.

Ik heb het zelf geschreven....maar welke haken bedoel ik? Vanaf welke snaar heb ik geteld? Het duurt mij te lang om snel te kunnen reageren...

Gelukkig zie je al vrij snel dat het wel die ene haak moet zijn die je daarna ook in de muziek ziet staan.

Maar er zijn vaak situaties waarbij je hem veel eerder dan dat je de haak daadwerkelijk nodig hebt moet verzetten. Dan zie je het verband dus niet en dat kan tot Babylonische haakverwarring in je bovenkamer leiden!

Wat nog enigszins helpt is als je de notatie verbindt met een beeld, zoals ik dat hieronder heb gedaan:

Een veel duidelijker en adequater systeem is het tekenen van hakenwisselingen precies op het moment waarop ze gedaan moeten worden in de notenbalk.

Groot voordeel hiervan is dat je letterlijk zíet over welke snaar je het hebt: er kan geen discussie ontstaan over welke C of F je moet wisselen.

Omdat de hakenwissel een puur technische handeling is, wordt dat vaak gedaan met een schuine, vierkante noot, zodat je ziet dat het geen noot is die gespeeld moet worden.

Zie het voorbeeld hieronder: je ziet verschil in de vorm van de 'haaknoten' t.o.v. de 'speelnoten'.

Om het allemaal visueel nog duidelijker voor jezelf te maken is het slim om die haken te highlighten.

Eigenlijk is dat de meest ideale situatie!

Zo kan je op je eigen manier duidelijk zelf in de muziek schrijven wat er moet gebeuren. Doe dat altijd met een opvallende kleur.

Ik schrijf het bijvoorbeeld altijd in blauw erbij als volgt:

We zijn allemaal verschillend en lezen allemaal net iets anders muziek. De een zal wat beeldender ingesteld zijn, de ander iets 'wiskundiger'. De een zal sneller op tekst reageren, de ander sneller op beeld.

Hoe dan ook: kies jóuw systeem van noteren en wijk daar nooit vanaf. Dat is namelijk de enige garantie om het verwisselen van de haken op je harp zo geruisloos mogelijk te kunnen doen.

Meer tips lezen over haken op de harp?

Leuk als je me laat weten wat je van dit artikel vindt!